Od czego zależy cena energii elektrycznej?

Cena energii elektrycznej to temat, który dotyczy każdego – zarówno przedsiębiorców, jak i gospodarstw domowych. Wahania cen energii mogą znacząco wpłynąć na koszty prowadzenia działalności gospodarczej oraz na budżety domowe. Jednak niewielu z nas zastanawia się, jakie czynniki mają wpływ na końcową cenę prądu na rachunku. Odpowiedź na to pytanie jest bardziej skomplikowana, niż mogłoby się wydawać, ponieważ cena energii elektrycznej jest kształtowana przez szereg dynamicznych czynników – zarówno krajowych, jak i globalnych.

Mechanizmy kształtowania ceny energii

1. Rola Towarowej Giełdy Energii

Jednym z kluczowych mechanizmów kształtowania ceny energii elektrycznej jest jej handel na Towarowej Giełdzie Energii (TGE). Oznacza to, że cena prądu nie jest stała, ale zmienia się w czasie rzeczywistym, w zależności od popytu i podaży.

• Cena zmienia się godzinowo – wahania zależą od aktualnych warunków rynkowych i przewidywanego zapotrzebowania.
• Wysoka zmienność cen – wpływa na budżety firm i gospodarstw domowych, które nie posiadają stałej stawki energii.

2. Popyt i podaż na rynku energii

Podstawowym czynnikiem wpływającym na cenę energii jest relacja między popytem a podażą. Energia elektryczna jest towarem, który musi być na bieżąco zużywany – nie można go magazynować w tradycyjny sposób, co sprawia, że każda zmiana w popycie i podaży od razu odbija się na cenie.

• Wysokie zapotrzebowanie na energię (np. w czasie upałów, kiedy rośnie użycie klimatyzatorów) prowadzi do wzrostu cen.
• Niskie zapotrzebowanie (np. w okresach świątecznych) może powodować spadek cen.
• Im większa dostępność energii z odnawialnych źródeł, tym niższa cena – ponieważ niektóre źródła OZE, takie jak fotowoltaika czy turbiny wiatrowe, produkują energię taniej niż tradycyjne elektrownie węglowe.

3. Wpływ odnawialnych źródeł energii

Odnawialne źródła energii (OZE) odgrywają coraz większą rolę w kształtowaniu cen energii. W Polsce energia odnawialna, pochodząca głównie z farm wiatrowych i paneli fotowoltaicznych, systematycznie zwiększa swój udział w krajowym miksie energetycznym.

• Wysoka produkcja energii z OZE obniża ceny – jeśli produkcja energii z wiatru i słońca jest wysoka, ogranicza to konieczność uruchamiania drogich elektrowni konwencjonalnych.
• Pogoda wpływa na ceny – dni słoneczne i wietrzne mogą skutkować nadprodukcją energii i obniżeniem cen, natomiast okresy bezwietrzne i pochmurne mogą prowadzić do ich wzrostu.

Globalne czynniki wpływające na ceny energii

1. Sytuacja geopolityczna

Wydarzenia globalne mają ogromny wpływ na ceny energii elektrycznej, ponieważ Polska nadal w dużej mierze polega na imporcie surowców energetycznych, takich jak gaz i węgiel.

• Konflikty międzynarodowe – mogą prowadzić do wzrostu cen surowców energetycznych i przekładać się na droższą produkcję energii.
• Decyzje polityczne i regulacje – wprowadzenie nowych przepisów dotyczących emisji CO2 lub ograniczeń w imporcie może wpłynąć na koszty wytwarzania energii.

2. Wahania kursów walut

Kursy walut mają kluczowe znaczenie dla cen energii, zwłaszcza w krajach uzależnionych od importu surowców.

• Słabszy złoty w stosunku do euro czy dolara sprawia, że import surowców energetycznych staje się droższy, co przekłada się na wyższe ceny energii.
• Silniejszy złoty może pomóc w obniżeniu kosztów importu energii i paliw.

3. Emisje CO2 i system handlu uprawnieniami do emisji (EU ETS)

Wzrost opłat za emisję dwutlenku węgla (CO2) znacząco podnosi koszty produkcji energii w elektrowniach opalanych węglem i gazem.

• Droższe uprawnienia do emisji CO2 powodują wzrost kosztów dla elektrowni konwencjonalnych, co przekłada się na wyższe ceny energii dla odbiorców końcowych.
• Niższe emisje CO2 – mogą prowadzić do obniżenia kosztów energii, jeśli nastąpi wzrost udziału odnawialnych źródeł energii.

Analiza przypadków – wrzesień 2023

Wrzesień 2023 roku był rekordowy pod względem produkcji energii z paneli fotowoltaicznych. Mimo krótszych dni, sprzyjające warunki pogodowe pozwoliły na wyższą produkcję niż w sierpniu. Oto kilka kluczowych wskaźników:

• 26% udział OZE w miksie energetycznym, co oznacza wzrost o 8,5 punktu procentowego w porównaniu z rokiem poprzednim.
• Zapotrzebowanie na energię wyniosło 18,2 GW, co było nieco niższym wynikiem niż rok wcześniej.
• Import energii wzrósł do 2,7% zapotrzebowania, co częściowo wynikało z konserwacji kabla łączącego Polskę ze Szwecją.
• Ceny na Towarowej Giełdzie Energii spadły, co było skutkiem większej produkcji z OZE oraz niższego zapotrzebowania na emisje CO2.

Jak przewidywać zmiany cen energii?

Aby zminimalizować ryzyko związane z wahaniem cen energii, warto śledzić:

• Prognozy pogodowe, które mają wpływ na produkcję energii z OZE.
• Notowania na rynkach surowcowych, zwłaszcza węgla i gazu.
• Politykę klimatyczną i regulacje UE dotyczące emisji CO2.

Pamiętaj!

Cena energii elektrycznej jest efektem skomplikowanej gry wielu czynników – od pogody, przez sytuację geopolityczną, po politykę klimatyczną i regulacje rynkowe. Każdy z tych elementów ma wpływ na to, ile płacimy za prąd. Dlatego świadome zarządzanie kosztami energii oraz wybór odpowiednich strategii zakupowych mogą pomóc w optymalizacji wydatków zarówno dla firm, jak i gospodarstw domowych.